Da li ste čuli za Hanu Arent?
Hana Arent (1906–1975) bila je nemačka filozofkinja jevrejskog porekla, čije su teorije o politici, društvu i javnom prostoru i danas vrlo relevantne. Po dolasku nacista na vlast, Arent je bila prinuđena da napusti Nemačku, nakon čega je provela nekoliko godina u Parizu, pomažući jevrejskim izbeglicama. Posle okupacije Francuske, emigrirala je u Sjedinjene Američke Države, gde je predavala na više univerziteta i napisala svoja najznačajnija dela, poput Izvora totalitarizma i Conditio Humana, čime se uvrstila među najuticajnije filozofe XX veka.
Ali zašto pišem o filozofkinji u kolumni čija će tema biti arhitektura i javni prostor?
Pre svega, Arent u Conditio Humana tumači pojam javnog domena kao prostora pojavnosti – mesta susreta mnoštva subjektivnih perspektiva koje zajedno oblikuju zajedničku stvarnost. Na taj način, javni prostor, kao mesto interakcije, nadilazi svoju materijalnu pojavnost i postaje multidimenzionalno središte društvene realnosti.
Kako u poslednje vreme raste interesovanje za Arentine teorije o izvorima totalitarizma, istovremeno raste interesovanje i za povezanost njenog tumačenja javnog prostora i arhitekture. Teorijski okvir, koji naglašava važnost interakcije u oblikovanju kolektivne stvarnosti, pruža osnovu za razumevanje društvene uloge javnih prostora.
A javni prostori su od suštinskog značaja za grad – od trgova i ulica, do parkova i objekata javne namene. Oblikovanje ovih prostora može podstaći ili ograničiti interakciju, učiniti ih inkluzivnim ili ekskluzivnim, podstaći slobodu kretanja i izražavanja ili ih osujetiti i ograničiti. Arhitekti i urbanisti ne projektuju samo fizičke objekte, već okvir za društveni život u kojem sloboda delovanja i interakcije omogućavaju otkrivanje istinske stvarnosti sveta – one o kojoj je pisala Hana Arent.
Čini se da je njena misao danas izuzetno važna, u vremenu kada javni prostori sve više gube na značaju u korist privatnog vlasništva ili digitalne interakcije.
Svojom neumornom težnjom za slobodom, Hana Arent je ostavila trag koji nam može biti inspiracija u kreiranju humanijih, održivijih i pravednijih prostora u kojima svaki građanin može aktivno doprineti oblikovanju zajedničke stvarnosti.
Srećan 8. mart – borbeni dan žena!
Marko Gavrilović, master inženjer arhitekture
